De Samenlevingsdienst ontstond eind 2007 als een vzw met een volledige autonomie, onafhankelijk van de politiek, ideologie of communautaire werking. De organisatie is gebaseerd op drie pijlers:
- Als referentieorganisatie voor de Samenlevingsdienst coördineert het platform de verschillende Belgische initiatiefnemers van dergelijke programma’s en denkt ze met hen na over een coherent kader inzake visie en programma, waarvoor het zich ook garant stelt. Als platform brengt de Samenlevingsdienst deze actoren samen in een werkgroep die bestaat uit leden en ten minste een verantwoordelijke van elke organisatie. Zij komen geregeld bijeen om dit kader te evalueren en zo nauw mogelijk te doen aansluiten bij de identiteit en de specifieke visie van de Samenlevingsdienst.
- Als initiatiefnemer bieden we het specifieke programme van een Samenlevingsdienst opterrein aan. Zo zijn wij een van de verschillende initiatiefnemers van de Samenlevingsdienst op het terrein (naast Solidarcité, Coup de Pouce en Asmae).
- Als lobbyorganisatie voeren we promotie- en communicatie-initiatieven ten aanzien van de politieke wereld om zo de verschillende Belgische bestuursniveaus te overtuigen van het belang om een institutioneel kader op te richten voor dit maatschappelijk project. We ijveren ervoor om een wet in te voeren die een officieel statuut toekent aan elke jongere tussen 18 en 25 jaar die een Samenlevingsdienst uitvoert in België.
De Samenlevingsdienst wil dit project openstellen voor alle jongeren tussen 18 en 25, om zo hun persoonlijke ontwikkeling en hun integratie in de maatschappij te bevorderen als actieve, kritische, solidaire en verantwoordelijke burgers. Om dit oel te bereiken, baseren we ons op vijf principes:
- Uitbreiding. De Samenlevingsdienst omvat een steeds groter wordende groep verenigingen en instellingen van openbaar nut en roept hen op tot actieve ondersteuning (effectieve of steunende leden).
- Bewustmaking. De Samenlevingsdienst lobbyt bij overheidsinstanties en politieke mandatarissen voor een wettelijk kader voor de Samenlevingsdienst (hoorzittingen in de Senaat, informatie over de Samenlevingsdienst aan instanties en beleidsmakers, …) en sensibiliseert het middenveld over het belang van de maatschappelijke uitdagingen (solidariteit, sociale cohesie, participatief burgerschap, …), uitgaande van de invoering van een Samenlevingsdienst (petities, lezingen, …).
- Operationele uitvoering. Sinds 2011 heeft de Samenlevingsdienst verschillende pilootprojecten opgezet in het Vlaamse, Brusselse en Waalse Gewest. Sinds 2013 zijn we actief in heel België.
- Onderzoek & publicaties. We sturen een onderzoekscomité aan, organiseren werkvergaderingen en studiedagen en hebben een verkennende studie uitgevoerd naar de plaats van de Samenlevingsdienst in het Belgische associatieve en institutionele landschap. We publiceren ook artikels in gespecialiseerde bladen.
- Communicatie. We communiceren richting een zo gevarieerd mogelijk publiek over ons project en zijn maatschappelijke impact (via de website, sociale media, brochures, persconferenties, mediareportages en -campagnes, …).
De Samenlevingsdienst is een programma van 6 maanden, ingedeeld in 4 dagen project (28 uur per week, van maandag tot donderdag) en 1 dag vorming (7 uur per week, op vrijdag). De Samenlevingsdienst is er voor alle jongeren van 18 tot 25 geen selectie op basis van bekwaamheden, diploma of cv). Tijdens zijn Samenlevingsdienst geniet de jongere een vrijwilligersstatuut en krijgt hij een vergoeding van € 10/dag en hoogstens € 100/maand voor zijn verplaatsingskosten. Die vergoedingen kunnen worden gecombineerd met eventuele werkloosheidsuitkeringen of andere bronnen van inkomsten die de jongere eerder al ontving (OCMW, kinderbijslag, huursubsidie en ga zo maar verder).
Het Platform coördineert het programma: we staan in voor de algemene organisatie en administratieve opvolging, zorgen voor de omkaderende opleiding van de projectbegeleiders (zoals verantwoordelijken van gastorganisaties) en verstrekken de meeste vormingen aan de jongeren in Samenlevingsdienst.
De jongere in Samenlevingsdienst is 70% van de tijd bezig met zijn hoofdproject, 10% van de tijd gaat hij naar aanvullende projecten en uitwisselingen in een van de andere taalgemeenschappen en 20% van de tijd wordt besteed aan vorming, uitwisseling van ervaringen, groepsprojecten, oriëntatietrajecten en evaluatiemomenten.
De gastorganisatie wordt actief betrokken: ze biedt de jongeren gedurende 4 dagen per week een project dat nuttig is voor de maatschappij. Als mentor begeleidt ze de jongeren bij de uitvoering van hun project. Ze leert de jongeren binnen hun projecten meer burgerzin aan.
De gastorganisaties (vzw’s, openbare diensten…) zijn actief binnen de volgende werkdomeinen: hulpverlening, cultuur, onderwijs, duurzame ontwikkeling en sport.
De methodes die de vormingswerkers en teamverantwoordelijken vane Samenlevingsdienst gebruiken kaderen binnen een pedagogisch project gericht op:
- Participatie via het inzetten van de jongere in gemeenschapsprojecten
- Algemene en specifieke vormingen
- Onderdompeling in een beroepsomgeving met teamwerk
- Individuele begeleiding (coaching) bij het Platform zelf en mentoring bij de gastorganisatie
- Vorming door gelijken (uitwisselingen tussen jongeren onder toezicht van vormingswerkers) en duowerk (waarbij twee complementaire jongeren aan eenzelfde project toegewezen worden)
- Terugkoppeling door de afwisseling van concreet ervaringsgericht engagement en reflexieve vormingsmomenten
- Waardering en trapsgewijze erkenning van het engagement van de jongere door middel van symboliek (rituelen) bij de overgangsmomenten (een startweek met overnachting, opmaak van een gemeenschappelijk charter, afsluitende plechtigheid in het federaal parlement, …)
De Samenlevingsdienst is een overgangsperiode, een tijd van ontwikkeling en sociaal engagement voor jongeren met de meest uiteenlopende achtergronden. Tijdens dit programma leren jongeren sociale, beroepsmatige en op burgerzin gerichte vaardigheden, maar verwerven ze ook bepaalde samenlevingsnormen, burgerschapsregels en kennis van de democratische instellingen.De grootste uitdaging voor jongeren bestaat erin om banden te smeden en een diepere zin te ontdekken waarmee ze in de samenleving en het beroepsleven kunnen stappen. Het programma gaat uit van gelijke toegangsmogelijkheden (geen selectie, re-integratie van jonge drop-outs) en streeft naar sociale en culturele diversiteit.
In een omgeving waar veilig kan worden geëxperimenteerd en gewerkt, leert de jongere zichzelf beter kennen, gaat hij om met anderen en denkt hij na over wat hij later graag wil doen. Door werk- en vormingsmomenten af te wisselen – alleen, in groep of in teamwerk – leert de jongere terug te koppelen over zijn ervaringen die hem basisvaardigheden en kennis verschaffen. Bovendien werkt die ervaring overduidelijk sociale cohesie in de hand: jongeren van diverse sociale, culturele en geografische afkomst werken samen met gevarieerde doelgroepen (bejaarden, personen met een handicap, kinderen en ga zo maar verder).
De Samenlevingsdienst streeft de doelstellingen na:
- Meer zelfvertrouwen krijgen
- Een duidelijke toekomstvisie ontwikkelen
- De ondernemingszin anwakkeren
- Experimenteren met participatie en engagement
- De kritische ingesteldheid verder ontwikkelen
- Burgerrechten en -plichten beter leren kennen
- De maatschappelijke behoeften en bijhorende vormen van solidariteit beter leren kennen
- Zorgen dat individuen die sociocultureel verschillend zijn elkaar kunnen ontmoeten, in dialoog treden en banden smeden
- Engagement en verantwoordelijkheidszin erkennen
- Werken aan de integratie van jonge drop-outs en hun integratie in de samenleving bewerkstelligen
