De Samenlevingsdienst biedt alle jongeren van 18 tot 25 jaar, de mogelijkheid om zich gedurende zes maanden voltijds in te zetten voor maatschappelijke projecten en daarnaast te genieten van verschillende vormingen, een forfaitaire kostenvergoeding en een verzekering. Momenteel verwelkomen enkele honderden organisaties (non-profitorganisaties, overheidsdiensten, enz.) deze jongeren binnen de domeinen natuur en ecologie, zorg en welzijn, cultuur, onderwijs, sport.
Voor de 3.000 jongeren die al deelnamen, heeft de Samenlevingsdienst zijn impact bewezen: zich deel voelen van de maatschappij, verschil en diversiteit als een meerwaarde ervaren, individuele emancipatie en persoonlijke groei, bijdragen aan de sociale cohesie, versterking van het politieke bewustzijn en samenleven... Door hun actieve en intensieve inzet gedurende een periode van zes maanden vormt de Samenlevingsdienst een periode van rijping die jongeren in staat stelt hun burgerschap concreet - en solidair - uit te oefenen. Vanuit een individueel standpunt is het een hefboom die hun toekomstplannen duidelijker maakt en aanzet tot een planmatige verdere aanpak. Vanuit een collectief standpunt maakt de Samenlevingsdienst jongeren bewust van het belang van "samen doen" binnen democratische instellingen in een rechtsstaat. Binnen de huidige context waarbij talrijke crisissen (op milieu-, geopolitiek, economisch en sociaal vlak) ons verleiden om op onszelf terug te plooien, biedt de Samenlevingsdienst een ongeëvenaarde levenservaring: het enkelvoud en het meervoud, het "ik", het "jij" en het "wij" worden er krachtig beklemtoond.
De talrijke voordelen worden waargenomen in alle landen die civiele of burgerdiensten hebben geïnstitutionaliseerd. Elk jaar nemen in Frankrijk, Duitsland, Nederland, Italië en Luxemburg meer dan 300.000 jongeren deel. De Samenlevingsdienst wordt er erkend en ondersteund als hefboom vanuit de overheid om jongeren te mobiliseren. Uit verschillende onafhankelijke studies blijkt bovendien dat deze programma's voor elke geïnvesteerde euro bijna twee keer zoveel opleveren voor de samenleving. De Samenlevingsdienst vormt bijgevolg geen kost maar een investering.
2023 is het jaar waarin de Samenlevingsdienst geïnstitutionaliseerd kan worden. Dit via de invoering van een specifiek statuut voor jongeren die een "universele" Samenlevingsdienst vervullen:
- universeel want aangeboden aan alle jongeren die in België wonen;
- universeel omdat het voor elke jongere, ongeacht zijn specifieke situatie, een recht is en voorzien is van een beschermingsstatuut en een billijke vergoeding;
- universeel omdat de structurele financiering ervan een plek moet garanderen voor elke jongere die wenst deel te nemen, zonder drempels of moeilijkheden.
Deze universele dimensie dient de politiek-ideologische kloof te overbruggen. De kloof bestaat gewoonlijk tussen de voorstanders van een verplichte Samenlevingsdienst en de voorstanders van een vrijwillige Samenlevingsdienst. Dit debat ontaardt snel waardoor de essentie, namelijk de invoering van een Samenlevingsdienst in België, uit het oog wordt verloren. Laten we daarom een universele vrijwillige Samenlevingsdienst bevorderen en voorstellen dat dit geïnstitutionaliseerde systeem na enkele jaren wordt geëvalueerd en indien nodig aangepast.
Daarom roepen wij alle politici van goede wil op (in het bijzonder onze federale regering) om op transparante en pluralistische wijze te werken aan de totstandkoming van een wet tot invoering van een universele Samenlevingsdienst in België. Het moment is aangebroken om elke jongere die zijn of haar burgerschap actief en solidair wil uitoefenen formeel te erkennen en wettelijk te beschermen.